Als kind ging ik vaak op vakantie naar de Veluwe. We overnachtten daar in een groot huis, midden in het bos. Wij vonden het heel leuk om wilde zwijnen en herten in het wild te zien. Die zijn schuw en overdag zie je ze niet. We kregen de tip om rond de schemering naar een weitje in het bos te gaan. Daar kon je ze zien eten. Je moest dan natuurlijk heel stil zijn. Meestal zagen we zwijnen, al dan niet met jonkies. En vaak ook herten. Soms zagen we ze ook niet. Dan beschouwden we de onderneming als een avondwandeling. Een enkele keer kwamen we op de terugweg alsnog een hele zwijnenfamilie tegen…

Wat kan ons dit leren over omgaan met slaap? Stel je wilt heel graag een hertje zien, zoals ik in mijn jeugd. Dan kun je de omstandigheden zo goed mogelijk maken. Je gaat op de juiste tijd op weg, in de schemering. Je hebt een tip gehad over het weitje waar de hertjes vaak grazen. Je bent heel stil. Misschien trek je zelfs camouflagekleding aan. Je bent dan bezig met het creëren van de juiste randvoorwaarden. Dat is een goed idee. Grote kans dat je de hertjes zult zien. Echter, stel dat je bij het weitje komt en je ziet geen enkel hert. Dan kun je het beste rustig blijven wachten. Wat je beter niet kunt doen is gaan stampvoeten van frustratie of heel hard gaan roepen: “Hertjes, kom hier!” Dan jaag je alle wild meteen weg. De kans dat je bereikt wat je wilt, wordt nog kleiner.

Met slaap gaat het net zo. Je kunt de randvoorwaarden scheppen. Je gaat bijvoorbeeld elke avond ongeveer op hetzelfde tijdstip naar bed en je staat iedere morgen op dezelfde tijd op. Je weet ook dat je ’s avonds het beste de dag een beetje kunt afbouwen. Je hebt een goede matras en verduisterende gordijnen. Je gaat lekker in je bed liggen. Nu ben je wederom bezig met het creëren van de juiste omstandigheden. Deze zijn heel belangrijk. Maar het is nog steeds geen garantie dat de slaap zal komen op het moment dat jij het wilt. Daar heb je geen controle over. Net als bij de hertjes heeft het geen zin om nog meer je best te doen. Je hebt alles al gedaan. Net zo goed als je in het bos niet gaat roepen of stampvoeten om de hertjes alsnog te kunnen zien. Je kunt wel rust creëren door los te laten. Als je rustig in bed ligt en accepteert dat je wakker bent, kan je lichaam in ieder geval rusten. Rustig wakker liggen is beter dan worstelen en stress over niet slapen.

Je geeft dan een signaal naar je brein dat alles veilig is. En evolutionair is het zo dat de slaap alleen komt als je waarneemt dat het veilig is. In vroegere tijden was het ongunstig voor je voortbestaan om te gaan slapen als de situatie onveilig was. Je moest dan immers alert zijn om te kunnen vechten of vluchten. Zolang je dus nog een signaal geeft naar je brein dat het een probleem is dat je wakker ligt, alarmeer je je brein. Het brein neemt gevaar waar en je houdt de slaap daarmee tegen.

De paradox is dus dat je sneller in slaap valt als je accepteert dat je wakker bent. Het mag echter geen trucje worden dat je met jezelf uithaalt. Dan werkt het niet.

Klinkt dit je logisch in de oren? Maar denk je misschien nog: hoe krijg ik het voor elkaar om het toe te passen? Neem dan gerust contact op via telefoon 0616602533 of via het contactformulier van de website.

Dit artikel verscheen eerder op LinkedIn.

Auteur: Aafke van der Ende | Slaappsycholoog | Registerpsycholoog NIP/A&O

Bron: de metafoor van het hertje is naar een idee van ACT-psycholoog Maaike Steeman. Dank daarvoor! De ervaring met het wild op de Veluwe heb ik zelf meegemaakt.